Mógł być królem

Tajemnice Wrocławia: twórca śląskiej linii Piastów Henryk I Brodaty

Henryk I Brodaty urodził się w 1168 roku. Był synem Bolesława Wysokiego i wnukiem Władysława II Wygnańca. Miał 20 lat, kiedy ożenił się z 12-letnią Jadwigą, córką Bertholda IV, hrabiego Andechs, księcia Meranu, margrabiego Istrii.
Młody książę po śmierci ojca mieszkał w zamku w Legnicy, często też przebywał w Leśnicy. Jednak jego główną siedzibą stał się Wrocław, gdzie rozbudował zamek wzniesiony za życia Bolesława Wysokiego na Ostrowie Tumskim.
Henryk I był władcą dojrzałym, jego działania zarówno wojskowe, jak i dyplomatyczne skierowane były na przejęcie kontroli nad całym terytorium Polski i uzyskanie korony dla Piastów Śląskich. Prowadził liczne wyprawy wojenne. W roku 1222 w ramach pomocy książętom mazowieckim zorganizował wyprawę przeciw Prusom i zbudował zamek obronny w Kwidzynie, osadzając go śląską załogą. Dzięki umiejętnie prowadzonej dyplomacji uzyskał duże wpływy w Księstwie Opolskim (1229 r.), na Górnym Śląsku (1230 r.), w dzielnicy krakowskiej (1232 r.) i w Wielkopolsce (1234 r.). Opiekował się też małoletnim Bolesławem Wstydliwym (po śmierci jego ojca Leszka Białego) i dziećmi Kazimierza Opolskiego.
Kronikarze określają Henryka Brodatego jako męża dobrego, religijnego, szczodrego i łagodnego. Wraz z żoną Jadwigą wspierali życie zakonne na Śląsku. W 1202 roku ufundowali klasztor dla zakonu cysterek w Trzebnicy. Ich dziełem jest także fundacja opactwa cystersów w Henrykowie i liczne nadania ziemskie dla klasztoru w Lubiążu.
Mimo wielkiej pobożności, książę popadł w konflikt z biskupami wrocławskimi. Spór rozpoczął się, kiedy ludność obszarów podporządkowanych Kościołowi i nowych osadników zwolnił z podatków, a szczególnie dziesięciny. Rozpoczęty za panowania biskupa Wawrzyńca konflikt przybrał na sile, gdy na tronie biskupim zasiadł Tomasz I. Ten, chcąc zmusić księcia do uległości, rzucił na niego klątwę. Nie zmieniła ona postępowania Henryka, choć niektórzy twierdzą, że stała się przyczyną złożenia przez Henryka i Jadwigę ślubów czystości. Książęca para miała siedmioro dzieci. Dorosłego wieku dożyło dwoje: Henryk II Pobożny i Gertruda, późniejsza ksieni klasztoru w Trzebnicy.
Konflikty Henryka I Brodatego z kurią biskupią spowodowały przeniesienie siedziby władzy książęcej na lewy brzeg Odry, tzw. Cypel Książęcy. Tu powstał nowy zamek książęcy (w miejscu dzisiejszego gmachu uniwersytetu) oraz pierwsza lokacja lewobrzeżnego Wrocławia. W połowie XIII wieku powstały tu kolejne fundacje zakonne. Przeniesienie siedziby książęcej było też podyktowane koniecznością rozdziału władzy między Kościołem a państwem. Od tego czasu, tj. od ok. 1230 roku, władza Kościoła i jego jurysdykcja obejmowały wyłącznie Ostrów Tumski. Na lewym brzegu Odry powstał ośrodek miejski podporządkowany księciu, a w następnych latach wójtowi i radzie miejskiej.
Pod rządami Henryka I Brodatego Wrocław rozwijał się gospodarczo, przeprowadzono reformę monetarną, umocniono władzę książęcą i przygotowywano restytucję Królestwa Polskiego. Jednoczenie ziem od Nysy Łużyckiej po San i Wieprz to największe dzieło księcia, którego nie skończył. 19 marca 1238 roku Henryk Brodaty zmarł w wieku 70 lat w swoim zamku w Krośnie Odrzańskim. Pochowany został w kościele św. Bartłomieja przy trzebnickim klasztorze.
Jego barokowy sarkofag znajduje się w prezbiterium sanktuarium trzebnickiego. Dzięki zabiegom córki Gertrudy, ksieni klasztoru, dzień 19 marca został ustanowiony jako uroczystość rocznicy śmierci księcia Henryka Brodatego.