Jak sprawdzić, czy dziecko ma atopowe zapalenie skóry? Zwróć uwagę na te objawy. Poznaj metody leczenia i dietę dla dzieci z AZS

Atopowe zapalenie skóry u dzieci, w skrócie określane jako AZS, jest często błędnie określane również egzemą. Jest to schorzenie należące do zapalnych alergicznych chorób skóry i wiąże się z uczuleniem na określone substancje znajdujące się w otoczeniu chorego dziecka, czyli tzw. alergeny. Choroba ta zazwyczaj ujawnia się w wieku niemowlęcym lub wczesnym dzieciństwie.

Atopowe zapalenie skóry jest schorzeniem przewlekłym, które charakteryzuje się długotrwałym przebiegiem i tendencją do nawrotów, również po długim okresie bezobjawowym. Warto zaznaczyć, że nie jest to choroba zakaźna i nie można się nią zarazić przez bezpośredni kontakt z chorym dzieckiem.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci jest chorobą o podłożu genetycznym. Jest ona związana z nieprawidłową budową naskórka oraz niewłaściwym działaniem układu odpornościowego dziecka. U większości pacjentów obserwuje się nadprodukcję immunoglobuliny E, czyli przeciwciał IgE. Jest to rodzaj białka, które bierze udział w procesach alergicznych. W wyniku choroby zostają one skierowane przeciwko prawidłowym komórkom ciała, które zostają błędnie rozpoznane jako zagrażające organizmowi.

AZS u dzieci najczęściej uaktywnia się w wyniku kontaktu malucha z alergenami. Mogą one być zawarte w spożywanych przez nie pokarmach, takich jak mleko, jajka czy produkty mączne. Ale alergeny mogą się również unosić w powietrzu i są to między innymi pyłki roślinne, roztocza kurzu domowego, pleśń czy sierść i ślinę zwierząt (najczęściej kocią, choć powszechna jest też alergia na psa).

Dolegliwości związane z atopowym zapaleniem skóry u dzieci często wywołuje również stres, różnego typu infekcje czy substancje drażniące skórę, które mogą się znajdować na przykład w stosowanych przez nie kosmetykach i proszkach do prania.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci i dorosłych dzieli się na 3 fazy, w zależności od wieku, w którym występuje. Są to:

• Faza niemowlęca i wczesnodziecięca: gdy choroba pojawia się u maluchów od 2. miesiąca do 3. roku życia.
• Faza dziecięca: gdy AZS ujawnia się u dzieci w wieku od 3. do 12. roku życia.
• Faza okresu dojrzewania i wieku dorosłego: gdy chorują osoby po 12. roku życia.

Dolegliwością najbardziej charakterystyczną dla atopowego zapalenia skóry u dzieci jest uporczywy świąd. Nasilone swędzenie skóry jest na tyle uciążliwe, że u dzieci zauważalne jest rozdrażnienie oraz poczucie niepokoju. Najmłodsi pacjenci często cierpią na bezsenność i budzą się w nocy, rozdrapując wykwity skórne aż do krwi. Oprócz tego skóra dziecka z AZS jest bardzo sucha i wrażliwa na czynniki zewnętrzne, które mogą ją podrażnić.

Rodzaj i umiejscowienie zmian skórnych pojawiających się u chorych zależy głównie od ich wieku oraz stopnia nasilenia procesu zapalnego skóry. W związku z tym właśnie wyróżniamy fazę ostrą i przewlekłą AZS.

1. W fazie ostrej choroby obserwowane są ogniska rumieniowe, które są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. Co więcej, u niektórych pacjentów powstają na nich także nadżerki, grudki i pęcherzyki. Na skórze dziecka z AZS w fazie ostrej pojawiają się również wykwity skórne, czyli tak zwane wypryski atopowe, w tych miejscach, gdzie skóra miała kontakt z alergenem.
2. W fazie przewlekłej AZS występują ogniska z pogrubiałą skórą i mocniej uwidocznionym rysunkiem linii skórnych. Jest to tak zwana lichenizacja, w której rezultacie skóra dziecka jest szorstka i nieprzyjemna w dotyku. W niektórych przypadkach obserwuje się też złuszczanie się naskórka.

U dzieci do 3. roku życia zmiany skórne to przede wszystkim nieregularne ogniska rumieniowo-wysiękowe, które pojawiają się zazwyczaj na twarzy, kończynach i tułowiu. W fazie dziecięcej AZS ogniska lichenizacji można zauważyć w głównej mierze na skórze zgięć stawowych.

U starszych dzieci oraz u pacjentów dorosłych zajęte zmianami skórnymi mogą być również grzbiety rąk. W najcięższych przypadkach choroby niezależnie od wieku pacjentów może także dojść do erytrodermii, czyli do zajęcia całej powierzchni skóry.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci jest diagnozowane przede wszystkim na podstawie wywiadu z pacjentem i występujących u niego objawów. Lekarze stosują w tym przypadku tak zwane kryteria Hanifina-Rajki, czy kryteria diagnostyczne AZS, które zostały podzielone na mniejsze i większe.

Do kryteriów większych zaliczamy:

• Świąd.
• Typowe umiejscowienie zmian.
• Przewlekły i nawrotowy przebieg choroby.
• Atopia u pacjentów albo w wywiadzie rodzinnym.

Do kryteriów mniejszych zaliczamy między innymi:

• Suchość skóry.
• Rogowacenie przymieszkowe i/lub rybia łuska.
• Dodatnie wyniki punktowych testów skórnych.
• Podwyższone stężenie IgE w surowicy.
• Pierwsze objawy pojawiające się w bardzo młodym wieku.
• Nawracające zakażenia skóry.
• Zaćma.
• Nietolerancja wełny.
• Nietolerancja pokarmów.
• Zaostrzenie objawów po stresowych sytuacjach.
• Częste wypryski na rękach i stopach.
• Wypryski sutków.
• Zapalenie czerwieni wargowej.
• Nawracające zapalenie spojówek.
• Zaciemnienie okolic oczodołów.
• Rumień lub zblednięcie twarzy.
• Biały dermografizm (odczyn naczyniowo-ruchowy skóry).

U dzieci powyżej 4. roku życia wykonywane są punktowe testy skórne, które mogą potwierdzić alergiczny charakter choroby. Jeśli przeprowadzenie testów nie jest jednak możliwe u konkretnego pacjenta, zwykle zleca się wykonanie badania z krwi pacjenta. Oznaczany jest wówczas poziom przeciwciał IgE, których stężenie u pacjentów z AZS jest bardzo wysokie.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci może przebiegać w różny sposób. Dlatego też jego leczenie jest dopasowywane indywidualnie do wieku pacjenta i rozległości oraz nasilenia występujących u niego zmian skórnych.

Najważniejsza w przypadku AZS jest zdecydowanie odpowiednia pielęgnacja skóry dziecka. Wymagane jest przede wszystkim regularne nawilżanie i natłuszczanie skóry. Używa się w tym celu specjalnych preparatów – emolientów. Wszelkiego typu emulsje do kąpieli, kremy czy maści powinny mieć pH 5,5 i posiadać oznaczenie, iż są przeznaczone do używania na skórze atopowej. Preparaty tego typu nie tylko prawidłowo nawilżą skórę dziecka, ale również zminimalizują świąd. Należy je stosować 3-4 razy dziennie.

W terapii AZS u dzieci stosuje się również:

• Preparaty przeciwzapalne: w sytuacji, gdy u dziecka występują ogniska zapalne z tworzącymi się grudkami świądowymi lub lichenizacją (głównie są to leki sterydowe, które muszą zostać dobrane indywidualnie przez dermatologa).
• Inhibitory kalcyneuryny: nowa grupa bezpieczniejszych leków przeznaczonych do stosowania na skórę, których używa się również w profilaktyce zaostrzania się objawów choroby.
• Leki przeciwhistaminowe: preparaty te stosowane są w celu złagodzenia świądu, choć niektóre z nich mają również działanie uspokajające i ułatwiające zasypianie.
• Fototerapię: naświetlanie promieniami UVA i UVB.
• Fotochemioterapię: fototerapia połączona z jednoczesnym podawaniem substancji chemicznych.

Wielu rodziców zastanawia się, czy można całkowicie wyleczyć atopowe zapalenie skóry u dzieci? Niestety atopowe zapalenie skóry u dzieci jest niestety chorobą o charakterze przewlekłym. Często jej objawy nawracają, nawet gdy nie występowały u pacjenta przez długi okres.

Może mieć to związek na przykład z sezonowym występowaniem czynnika wywołującego alergię, chociażby podczas okresu pylenia drzew. Nie jest to schorzenie wyłącznie wieku dziecięcego, ponieważ AZS utrzymuje się również poza okresem dojrzewania u 45-60 proc. pacjentów.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci może również stanowić objaw alergii pokarmowej. W takiej sytuacji niezbędne jest stosowanie u chorego diety eliminacyjnej. W grupie produktów, których należy unikać zazwyczaj znajdują się:

• mleko krowie i jego przetwory,
• orzechy,
• jajka kurze,
• kakao,
• ryby i owoce morza,
• soja,
• miód,
• ketchup,
• korniszony,
• produkty zawierające barwniki i konserwanty,
• niektóre warzywa i owoce (np. szpinak, pomidory, dynia, kiszona kapusta, oliwki, porzeczki, truskawki, wiśnie, maliny, pomarańcze).